Εισήγηση ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ, Βουλευτής Αχαΐας της Δημοκρατικής Αριστεράς με θέμα «Αλληλεγγύη και δίκτυ κοινωνικής προστασίας»

FORUM Aνάπτυξης 2011, 19-11-2011

"Κοινωνία και Οικονομία σε ώρες κρίσης".

Εισήγηση ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ, Βουλευτής Αχαΐας της Δημοκρατικής Αριστεράς με θέμα

«Αλληλεγγύη και δίκτυ κοινωνικής προστασίας»

Κυρίες και κύριοι,  θα περιοριστώ στη σύντομη ομιλία μου σε δύο κρίσιμα θέματα, σε δύο κρίσιμα εργαλεία, στα οποία, δυστυχώς, η χώρα μας κατέχει μια ακόμη αρνητική πρωτιά σε όλη την Ευρώπη, μια θλιβερή πρωτιά θα μπορούσα να πω και που έχει σχέση με τις εγκληματικές αμέλειες όλων των προηγούμενων  κυβερνήσεων μέχρι σήμερα.

Θα αναφερθώ, δηλαδή, στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και στο ολοκληρωμένο –όπως το λέμε εμείς- σχέδιο καταπολέμησης της φτώχιας. Είναι δύο εργαλεία, τα οποία τα διαθέτουν όλες οι χώρες της Ευρώπης, αλλά δυστυχώς η χώρα μας δεν τα διαθέτει. Είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, από τους κρισιμότερους παράγοντες τώρα που, πραγματικά, ο ελληνικός λαός, οι Έλληνες πολίτες, βιώνουν μ' αυτόν τον επώδυνο τρόπο τις συνέπειες αυτής της κρίσης.

Όσον αφορά το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, αυτό είναι ένα θέμα το οποίο σέρνεται σ’ αυτήν εδώ τη χώρα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Είναι γνωστό ότι πολλοί Βουλευτές, από όλα τα κόμματα σχεδόν, από το 1997 μέχρι σήμερα έχουν πάρει πρωτοβουλίες, προκειμένου να εφαρμοστεί αυτός ο θεσμός και σ’ αυτήν εδώ τη χώρα. Δυστυχώς, καμία –μα, καμία- κυβέρνηση δεν έκανε αποδεκτές αυτές τις πρωτοβουλίες και πάντα τις απέρριπταν μετ’ επαίνων. Υπάρχει αυτήν τη στιγμή κάποιος σ’ αυτήν τη χώρα, που δεν θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να θεσπιστεί το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα; Ακόμα και οι μέχρι σήμερα πολέμιοι αυτού του θεσμού έχουν πλέον σιωπήσει.

Είναι καιρός, να πάρει η Κυβέρνηση την πρωτοβουλία και να εφαρμόσει αυτό που ισχύει σε όλη την Ευρώπη. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα σας πω για τις δύο χώρες που συναποτελούν την προβληματική ομάδα. Στη μεν Πορτογαλία ισχύει από το 1977, στη δε Ιρλανδία από το 1993, στη δε Ιταλία από το 1999. Δεν υπάρχει χώρα στην Ευρώπη που να μην έχει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Εμείς, σαν ιστορικό πολιτικό ρεύμα, σαν Ανανεωτική Αριστερά και σαν Δημοκρατική Αριστερά σήμερα, έχουμε ζητήσει και τη συνταγματική κατοχύρωσή του. Αυτό δεν έχει γίνει. Ο κ. Βενιζέλος, είχε αναφέρει παλαιότερα πως  ότι ήρθε η ώρα να καθιερωθεί και στη χώρα μας αυτό που ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες –εγώ λέω σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες- το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ώστε κανένας να μην πέφτει κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας.

Σε σχέση με τα 28 δισεκατομμύρια ευρώ των τραπεζών, ακόμα και σε σχέση με τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 2,5% του ΑΕΠ που προορίζεται για ενίσχυση της επάρκειας των τραπεζών, το κόστος ενός τέτοιου οριζόντιου μέτρου έχει υπολογιστεί σε μόλις 0,4% του ΑΕΠ. Με την επικαιροποίηση του σήμερα σύμφωνα με τις συνθήκες του 2011, προσδιορίζεται περίπου στο 1% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου στα 1,2 - 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ.

Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να οργανωθεί μέσω των δήμων σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ, για τους ανέργους και τα οικεία ταμεία, για τους συνταξιούχους. Όλα αυτά τα ποσά ενισχύουν τελικά το διαθέσιμο εισόδημα, άρα τη ζήτηση και, συνεπώς, την οικονομία τελικά. Αυτό είναι αυτονόητο.

Κλείνω τη σύντομη παρέμβασή μου για το ολοκληρωμένο σχέδιο αντιμετώπισης της φτώχιας, ένα θεσμικό εργαλείο που είναι ανάγκη να αποκτήσει αυτή εδώ η χώρα, το οποίο το διαθέτει επίσης όλη η Ευρώπη. Πρόσφατα, σαν αντιπροσωπεία της Δημοκρατικής Αριστεράς με επικεφαλής τον Φώτη Κουβέλη επισκεφθήκαμε επί τούτου και συμβολικά τη διοικούσα επιτροπή της ΟΚΕ, ακριβώς επειδή θεωρούσαμε ότι η ΟΚΕ μπορεί σ' αυτό το κρίσιμο ζήτημα να βοηθήσει πάρα πολύ. Η οικονομική και κοινωνική επιτροπή εδώ και δέκα χρόνια διατυπώνει την ανάγκη να αποκτήσει επιτέλους αυτή εδώ η χώρα ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση της φτώχειας.

Εκεί, λοιπόν, διατυπώσαμε τη θέση μας, αυτήν την οποία ο Φώτης Κουβέλης με ερώτησή του προς τον κύριο Πρωθυπουργό έχει καταθέσει από τις 31 Ιανουαρίου 2011. Η ερώτηση αυτή δεν απαντήθηκε, ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να έχει αντιμετωπιστεί από τότε.

Αυτό, λοιπόν, το οποίο ζητάμε είναι να υπάρξει ένα εθνικό σχέδιο καταπολέμησης της φτώχειας το οποίο θα περιλαμβάνει μέτρα ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των κοινωνικών δαπανών, σύνθετα προγράμματα κοινωνικής και εργασιακής ένταξης των κοινωνικών ομάδων και θα συνδέεται οργανικά με την αναπτυξιακή πολιτική, τις πολιτικές απασχόλησης και εκπαίδευσης, τις πολιτικές υγείας, στέγασης και τις περιφερειακές πολιτικές.

Αυτό που ζητάμε ένα σχέδιο που θα κινητοποιεί όλες τις δομές του κράτους και τις αποκεντρωμένες του δομές και σε τελευταία ανάλυση όλη την κοινωνία και κάθε πολίτη ξεχωριστά.

Η ανεργία στη χώρα μας αυξάνεται δραματικά.

 Από το 13,5% τον Οκτώβριο του 2010, αναμένεται να φτάσει στο τέλος του 2011 στο 16% και  θα συνεχίσει να αυξάνεται και το 2012.

Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα επιδόματα ανεργίας και στήριξης των χαμηλών εισοδημάτων, διαδραματίζουν το ρόλο «κοινωνικού αμορτισέρ». Απορροφούν τους κραδασμούς της οικονομικής κρίσης.

Στη χώρα μας, αντίθετα τα κενά προστασίας είναι τεράστια.

Η μεγάλη αύξηση της ανεργίας πλήττει δυσανάλογα τις παραγωγικές ηλικίες και τους λεγόμενους «αρχηγούς νοικοκυριού».

 Το προνοιακό επίδομα μακροχρόνιας ανεργίας προϋποθέτει τόσο αυστηρά κριτήρια που χορηγείται τελικά μόλις στο 0,5% των μακροχρόνια ανέργων.

Έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών αποκαλύπτει ότι το 2010 το ποσοστό του πληθυσμού με πραγματικό εισόδημα κάτω από το όριο φτώχειας του 2009 έφτασε το 25%.

 Ιδιαίτερα η φτώχεια των παιδιών είναι πιο διαβρωτική από τη φτώχεια των ενηλίκων.

 Φορτώνει τη ζωή τους με σωρευτικές μειονεξίες, σημαδεύει την υγεία τους, τις επιδόσεις τους στο σχολείο, μειώνει την πιθανότητά τους να σπουδάσουν, περιορίζει τις προοπτικές τους στην αγορά εργασίας.

Η στεγαστική πολιτική στη χώρα μας ευνοεί την ιδιόκτητη κατοικία.

Το ίδιο και η φορολογική πολιτική.

Σε συνθήκες μείωσης εισοδημάτων αλλά όχι ενοικίων, ο ρόλος των επιδομάτων κατοικίας μπορεί να είναι καθοριστικός για την καταπολέμηση της φτώχειας.

Αντί για αυτό, το 2010 ο ΟΕΚ αποφάσισε να μην χορηγήσει καθόλου επίδομα ενοικίου «λόγω έλλειψης πόρων».

Η επιδοματική πολιτική για τα ΑμΕΑ είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα του υφιστάμενου συστήματος πελατειακών παροχών.

Υπάρχει πληθώρα επιδομάτων με πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, ακόμη και σε περιπτώσεις που αφορούν στην ίδια αναπηρία (π.χ. επίδομα τυφλών εργαζομένων ή φοιτητών 310 ευρώ το μήνα, επίδομα τυφλών δικηγόρων ή επιστημόνων 609 ευρώ το μήνα).

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ υποστηρίζει ότι οι εισοδηματικές ενισχύσεις από μόνες τους δεν αρκούν.

Για την αποτελεσματική λειτουργία του κράτους πρόνοιας, οφείλουν να συνοδεύονται από ένα ολοκληρωμένο πλέγμα κοινωνικών υπηρεσιών.

Ένα πλέγμα το οποίο δυστυχώς είναι καταφανές ότι υπολειτουργεί ή βρίσκεται σε πορεία εγκατάλειψης.

Έντονα προβλήματα υπάρχουν στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ενώ αμφίβολη καθίσταται η βιωσιμότητα  προνοιακών προγραμμάτων όπως «Βοήθεια στο σπίτι»,  ΚΔΑΠ, ΚΔΑΠ ΑΜΕΑ.

Ανάλογες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα προνοιακά ιδρύματα που περιθάλπουν ασθενείς, παιδιά σε μεγάλο ποσοστό, με σωματικά και διανοητικά προβλήματα.

Πενιχρή χρηματοδότηση, τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό και εξοπλισμό, που καθιστούν την ενσωμάτωση των ασθενών στο κοινωνικό σύνολο σχεδόν αδύνατη.

Είναι βασική ανάγκη η ιδιότητα του πολίτη να εξασφαλίζει εγγυημένη πρόσβαση σε ένα σύνολο βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων. Όπως το δικαίωμα στην υγεία, τη στέγαση και την παιδεία, ανεξαρτήτως επαγγελματικής κατηγορίας ή ενσήμων.

Η επέκταση αυτών των δικαιωμάτων σε μετανάστες, οι οποίοι πληρούν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις (π.χ. μακρόχρονη διαμονή στην Ελλάδα), θα μπορούσε να δράσει ανασταλτικά στον κοινωνικό αποκλεισμό που οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν.

Ακόμη και σε μετανάστες «χωρίς χαρτιά» η παροχή επείγουσας κοινωνικής βοήθειας και υγειονομικής περίθαλψης είναι επιβεβλημένη.

Επιβάλλεται ως συμμόρφωση στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις μιας ευνομούμενης κοινωνίας, εξαιτίας της απουσίας ενός στέρεου και αποτελεσματικού συστήματος για τη νομιμοποίησή τους.

Κανένα σύστημα κοινωνικής προστασίας δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά ως δίχτυ ασφαλείας ενάντια στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό χωρίς ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, πρέπει να συνδυάζει την οικονομική ενίσχυση των ευπαθέστερων ομάδων με την κατάρτιση ατομικών σχεδίων δράσης για την κοινωνική και εργασιακή επανένταξη των δικαιούχων.

Παρόμοια προγράμματα εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο σε 23 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την καταπολέμηση της φτώχειας υπογραμμίζεται η ανάγκη να αναληφθεί συγκεκριμένη δράση σε επίπεδο κρατών μελών για τη θέσπιση κατώτατου ορίου ελάχιστου εισοδήματος.

Η πρόταση προβλέπει τη χορήγησή του βάσει των σχετικών δεικτών, ώστε να εγγυάται την κοινωνικοοικονομική συνοχή.

Τον περιορισμό του κινδύνου των διαφορετικών επιπέδων αμοιβής για την ίδια εργασία.

Τη μείωση του κινδύνου ύπαρξης φτωχού πληθυσμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιπλέον, και κάνει έκκληση για εντονότερες συστάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με αυτού του είδους τις ενέργειες