ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΜΠΑΛΙΑ

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΜΟΣ

Η Δημοκρατική Αριστερά δημιουργήθηκε για να απαντήσει με τρόπο συγκροτημένο, ρεαλιστικό και αποτελεσματικό, από μια αριστερή σκοπιά, στις προκλήσεις της εποχής μας. Δημιουργήθηκε για να δώσει ρεαλιστικές, άρα εφικτές απαντήσεις, απέναντι σε μια παραδοσιακή αριστερά που παραμένει αναχρονιστική, δογματική, λαϊκιστική και αναποτελεσματική, αντιπροτείνοντας στον ξύλινο λόγο και τη ρητορική της άρνησης μια θετική πολιτική πρόταση πολιτικής και ιδεολογικής ανανέωσης μέσα από ένα κόμμα σύγχρονο, ανοιχτό, πλούσιο σε ιδέες και αντιπαραθέσεις, συνθετικό του πλούτου των ιδεών που εκφράζουν όλα τα μέλη του, και διαθέσιμο να αφουγκράζεται, να εξετάζει κριτικά και, όπου και εφόσον είναι δυνατό και θεμιτό, να ενσωματώνει και να συνθέτει δημιουργικά τις ανανεωτικές ιδέες που διατυπώνονται στον δημόσιο χώρο.
Ένα κόμμα ανοιχτό στην κοινωνία και στις ανάγκες της, ανοιχτό στα ρεύματα σκέψης που τη διαπερνούν και στις νέες ιδέες που εκφράζονται από συγγενείς πολιτικές δυνάμεις, έτοιμο να συμβάλει δημιουργικά σε μια νέα αριστερή πρόταση και σε μια νέα προοπτική για τη δημοκρατία και τον σοσιαλισμό προσαρμοσμένη στις συνθήκες του σήμερα και λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες, τα λάθη και τις αδυναμίες του παρελθόντος.
Πέρα από τις γενικολογίες και τον συνθηματικό και καταγγελτικό λόγο της παραδοσιακής αριστεράς, η Δημοκρατική Αριστερά επιχειρεί να αρθρώσει ένα πολιτικό λόγο που να κινείται στον χώρο του εφικτού, δηλαδή ένα λόγο που να μεταφράζεται σε συγκεκριμένες πρακτικές δυνατότητες, σε συγκεκριμένες πολιτικές που να περιέχουν το σπέρμα της υλοποίησης και να κινούνται στη σφαίρα του άμεσα οικοδομήσιμου σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής και της πολιτικής σφαίρας. Η Δημοκρατική Αριστερά είναι με δυο λόγια το νέο κόμμα της αριστεράς στη χώρα μας που προτάσσει την ανάγκη για άμεσες αλλαγές στη λογική της ριζοσπαστικής μεταρρύθμισης των θεσμών στο κράτος, την οικονομία, την κοινωνία.
Μεταρρύθμισης με την έννοια της σταδιακής αλλαγής της κοινωνίας μέσα από την οικοδόμηση ενός νέου προοδευτικού πολιτικού πόλου που θα συνενώνει και θα συναιρεί τις θετικές συμβολές του ευρύτερου δημοκρατικού και σοσιαλιστικού χώρου στον βαθμό που αυτές κατατείνουν σε βιώσιμες αλλαγές που θα καθιστούν σταθερό τον βηματισμό μας προς την εμβάθυνση της δημοκρατίας και προς τον σοσιαλισμό. Ριζοσπαστικής με την έννοια ότι αποσκοπεί στο να ενσκύψει στη ρίζα των προβλημάτων κατά τρόπο που η πολιτική να πάψει να είναι εγκλωβισμένη σε ημίμετρα ή να περιορίζεται στην απλή διαχείριση των τρεχόντων προβλημάτων, αλλά να διανοίγεται στις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας, στις δυνάμεις που υποστηρίζουν και υλοποιούν μέσα από τη δράση τους βαθιές αλλαγές στην κοινωνία σε μια δημοκρατική και σοσιαλιστική κατεύθυνση.
Τι είναι η μεταρρύθμιση, πού μπορεί να γίνει και πώς μπορεί να πετύχει;
Η μεταρρύθμιση είναι μια κληρονομιά της αριστεράς και σε καμιά περίπτωση δεν είναι μια κληρονομιά της δεξιάς. Όλες οι αλλαγές που έχουν γίνει στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων έγιναν μέσα από τη δράση των δυνάμεων της αριστεράς, των κοινωνικών κινημάτων και, κυρίως, του εργατικού κινήματος, από τη μείωση του χρόνου εργασίας, την ασφάλιση και την παιδεία μέχρι τα μέτρα για την κοινωνική δικαιοσύνη, τα μέτρα για τους φτωχούς και τα δικαιώματα των μεταναστών.
Η μεταρρύθμιση δεν είναι πλέον μια ιδέα αντίθετη προς την επανάσταση, είναι η ίδια μια επανάσταση. Κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν πιστεύει σήμερα ότι η αλλαγή της κοινωνίας είναι δυνατή μέσα από την ανατροπή του συστήματος, συνεπώς η αλλαγή θα είναι δυνατή εντός του συστήματος, μέσα από τη ριζική αλλαγή του. Κατά τη γνώμη μου, αυτό σημαίνει καταρχάς την αποδοχή της οικονομίας της αγοράς, πέρα από τις διαφορές στον τρόπο και στον βαθμό που η αγορά μπορεί να συνδεθεί με την κατανομή του πλούτου, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εργασία. Σε κάθε περίπτωση, η αγορά πρέπει να συνδυαστεί με τη βιώσιμη ανάπτυξη, με το βιώσιμο φυσικό περιβάλλον, αλλά και με τα δημοκρατικά δικαιώματα, με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εκμάθηση της συμβίωσης σε συνθήκες αλληλοσεβασμού και αλληλεγγύης.
Η αγορά μπορεί να συνδυαστεί όχι μόνο με την ανάπτυξη, την καινοτομία, και τη γνώση, αλλά και με τον δημοκρατικό έλεγχο, τη διαφάνεια, το κράτος δικαίου, και τη δίκαιη κατανομή του πλούτου, ώστε όλοι να έχουν στον ήλιο μοίρα. Η αγορά είναι ένας μηχανισμός παραγωγής και κατανομής του πλούτου που πρέπει να συμπληρώνεται από τη δράση του κράτους, ενός κράτους αποκεντρωμένου, ευέλικτου και συντονιστή των παραγωγικών δυνάμεων, ενός κράτους που θα ευνοεί την απασχόληση, που θα διορθώνει τις ατέλειες και τις κοινωνικές συνέπειες της αγοράς, που θα παρεμβαίνει όπου είναι δυνατό για να ενισχύει την κοινωνική συνοχή και να προστατεύει τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα.
Η αγορά πρέπει κατά τη γνώμη μου να συνδυάζει μια «ιδιωτική» και μια «δημόσια» διάσταση: αφενός να παρέχει το κίνητρο της εργασίας και της επιχειρηματικότητας, άρα και του κέρδους για να δημιουργεί απασχόληση και πλούτο, και, αφετέρου, να δίνει ίσες ευκαιρίες και να προικοδοτεί ακόμα και με ιδιοκτησιακά δικαιώματα όσους δεν είναι υπεύθυνοι για τη μοίρα τους, είτε λόγω περιστάσεων είτε λόγω φυσικών ατελειών, όπως είναι οι ικανότητες και το ταλέντο.
Τα προβλήματα στις σύγχρονες πολύπλοκες κοινωνίες είναι σύνθετα και δυσεπίλυτα. Χρειαζόμαστε σήμερα μια οικονομική πολιτική ρεαλιστική και φιλόδοξη, βασισμένη στη γνώση και την καινοτομία, στην κριτική του καπιταλισμού και των ανεπαρκειών του, μια οικονομική πολιτική που να προωθεί τη δημιουργικότητα και τη δικαιοσύνη, που να μην εγκλωβίζεται στην εύκολη ρητορική των θαυματουργών λύσεων. Η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός του κράτους, ιδιαίτερα του ελληνικού κράτους που στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται δεν μπορεί να παίξει τον παραπάνω ρόλο εξαιτίας της διαφθοράς, του κομματισμού και των πελατειακών σχέσεων, είναι προϋπόθεση για μια πολιτική μεταρρυθμίσεων στην κοινωνία. Εξίσου σημαντική είναι όμως και η δράση των πολιτών μέσα από τις διάφορες οργανώσεις, κινήματα και συλλογικότητες που δρουν στο χώρο της κοινωνίας των πολιτών.
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, η δράση και η κινητοποίηση των πολιτών είναι σημαντικός παράγοντας αλλαγών στην κοινωνία. Καμιά σημαντική αλλαγή δεν μπορεί να γίνει και να είναι διατηρήσιμη μέσα από τη μονομερή μεταρρύθμιση του κράτους. Χρειάζεται ταυτόχρονα αλλαγή των στάσεων και των αντιλήψεων των ίδιων των πολιτών ώστε να δημιουργηθεί μια στέρεα δημοκρατική κουλτούρα και ένα δημοκρατικό ήθος που να καθιστά δυνατές τις πολιτικές του κράτους και των άλλων δημόσιων θεσμών. Χωρίς πολίτες ενημερωμένους και υπεύθυνους δεν μπορεί να πετύχουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Χωρίς πολίτες με αυτοσεβασμό και σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων, όποιοι κι αν είναι οι «άλλοι», σε πνεύμα ισότητας, ελευθερίας και δικαιοσύνης, είναι προφανές ότι δεν μπορεί να οικοδομηθεί μια δημοκρατική και, ακόμα περισσότερο, μια σοσιαλιστική κοινωνία.
Η ιδέα της ριζοσπαστικής μεταρρύθμισης είναι μια συνολική ιδέα που δεν περιορίζεται σε ένα τμήμα της κοινωνίας ή σε ένα μέρος των δημόσιων θεσμών. Ο ριζοσπαστικός μεταρρυθμισμός προϋποθέτει να αλλάξουμε τις πρακτικές μέσα στους θεσμούς, τις πρακτικές στην καθημερινή ζωή, τις πρακτικές στις σχέσεις μας με τους θεσμούς και τους συμπολίτες μας. Θα ήταν υποκρισία να υποστηρίξει κανείς τις αλλαγές στην κοινωνία χωρίς να είναι έτοιμος να αλλάξει ο ίδιος. Η παλιά συνταγή του σοσιαλισμού που υποστήριζε ότι για να αλλάξουν οι ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και οι ίδιοι οι άνθρωποι στον καπιταλισμό πρέπει να αλλάξει πρώτα ο καπιταλισμός μέσα από την κατάληψη του αστικού κράτους, είναι πλέον μια αντίληψη χωρίς νόημα. Είναι μια αντίληψη χωρίς νόημα όταν υποστηρίζεις τη μεταρρύθμιση της κοινωνίας και του κράτους εδώ και τώρα χωρίς την επίγνωση και τη συνείδηση ότι πρέπει να αλλάξεις και ο ίδιος. Διότι είναι απλά μια αντίφαση το να υποστηρίζεις την αλλαγή της κοινωνίας χωρίς να συμμετέχεις ενεργά και στην πράξη σε αυτή την αλλαγή.
Ο αριστερός ριζοσπαστικός μεταρρυθμισμός που υποστηρίζει η Δημοκρατική Αριστερά σημαίνει ότι οι πολίτες, και πάνω απ’όλα τα ίδια τα μέλη της, συμμετέχουν ενεργά και στην πράξη, μέσα από τις πρακτικές και τις στάσεις τους στον χώρο εργασίας, στον ιδιωτικό και τον δημόσιο χώρο, στη γειτονιά, στις συλλογικότητες στις οποίες ανήκουν, στην αλλαγή του τρόπου σκέψης, στην αλλαγή των νοοτροπιών, των συνηθειών και των στάσεων ζωής. Χωρίς έναν νέο δημοκρατικό πολιτισμό, χωρίς μια νέα δημιουργική αντίληψη για την κοινωνία, χωρίς ένα νέο πρότυπο πολίτη, με δυο λόγια χωρίς τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις που θα φέρουν στο επίκεντρο τις αξίες της προσπάθειας, της αριστείας, του δημόσιου συμφέροντος και της νομιμοφροσύνης στις δημοκρατικές αρχές, κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια θα καταπέσει στο κενό, θα μετατραπεί σε μια νέα παγίδα των παραδοσιακών συμπεριφορών και νοοτροπιών. Έτσι μόνο η μεταρρύθμιση μπορεί να πάρει σάρκα και οστά. Έτσι μόνο μπορεί να γίνει εφικτός ο δημοκρατικός σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας.