ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΑΧΑΪΑΣ

Βασίλης Κωστόπουλος, Μετεωρολόγος [Εισήγηση στη διημερίδα «Αυτοδιοίκηση: Μεταρρύθμιση και Δημοκρατική Ανασυγκρότηση» της Δημοκρατικής Αριστεράς (26 Φεβρουαρίου 2011)]
ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
 Η πράσινη οικονομία περιλαμβάνει αλλά και έχει αλληλεπίδραση με τις νέες περιβαλλοντικές αλλά και αναπτυξιακές προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής (μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές) και της προστασίας της βιοποικιλότητας (Δάση, προστατευόμενες περιοχές).
 Η Βιοποικιλότητα και οι Κλιματικές αλλαγές έχουν αυστηρά τοπικό χαρακτήρα τόσο γεωφυσικά όσο και αυτοδιοικητικά. Η βιοποικιλότητα αλλά και το κλίμα που συναντάμε σε μια περιφέρεια της χώρας, σε μια υδρολογική λεκάνη, σε μια οροσειρά, η σε ένα υδροβιότοπο διαφέρει από τη βιοποικιλότητα και το κλίμα μιας άλλης περιοχής της χώρας. Ας θυμηθούμε μόνο την έμπνευση του Ιπποκράτη, στο πόνημα του «Περί ανέμων, υδάτων και τόπων»
 Οι δραστηριότητες που επηρεάζουν οι νέες προκλήσεις αφορούν στη γεωργία, στο τουρισμό, στην απόδοση των αιολικών πάρκων, στη διαχείριση προστατευμένων περιοχών και παράκτιων οικοσυστημάτων και στη πρόληψη των φυσικών καταστροφών (κυρίως πυρκαγιών).
 Οι προαναφερόμενες προκλήσεις αφορούν κατά κύριο λόγο τους ΟΤΑ της υπαίθρου και όχι τη Κεντρική Εξουσία και τους δήμους των μεγάλων πόλεων.

ΠΑΡΕΛΘΟΝ

 Μετά τη πετρελαϊκή κρίση και κυρίως από τις αρχές της δεκαετίας του 80 τα περισσότερα ανεπτυγμένα κράτη άρχισαν να ενσωματώνουν επιτυχώς στη καθημερινότητα τους οριζόντιες κοινωνικές, διοικητικές και βιομηχανικές περιβαλλοντικές πρακτικές όπως η επαναχρησιμοποίηση υλικών, η ανακύκλωση στο σπίτι, η ενεργειακή αποτελεσματικότητα, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η σύγχρονη διαχείριση των βιομηχανικών αποβλήτων.

 Στα περισσότερα από τα ανεπτυγμένα κράτη η προστασία των οικοσυστημάτων και των δασικών εκτάσεων με χαρτογραφήσεις με τη συμμετοχή εθελοντών και συλλόγων αλλά και παρακολούθηση είχε σταθεροποιηθεί πριν από το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Κράτη του Ευρωπαϊκού Νότου παρουσιάζουν σημαντική υστέρηση στις προαναφερόμενες περιβαλλοντικές πρακτικές (και στο εκπαιδευτικό τους σύστημα) σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, με τις ΗΠΑ, το Καναδά και την Ιαπωνία.

  

Βασικό Συμπέρασμα: Η αρχή της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, η σημαντικότητα των τοπικών ΜΚΟ και η ύπαρξη περιφερειακών (αποκεντρωμένων) και όχι κεντρικών κρατικών δομών εξασφαλίζει την ισόρροπη ανάπτυξη και τη βέλτιστη προστασία της φύσης. To Κεντρικό Κράτος Ρυθμίζει και οι ΟΤΑ Υλοποιούν

  

Η σχεδίαση όμως των νέων στρατηγικών των ΟΤΑ στους προαναφερόμενους τομείς προϋποθέτουν την ύπαρξη ομοιόμορφων και τεκμηριωμένων επιστημονικών βάσεων δεδομένων αλλά και εφαρμογή ενιαίων μεθοδολογιών σύμφωνα με την επικρατούσα διεθνή πρακτική.

 Εκτός από την ενιαία επιστημονική προσέγγιση οι νέες στρατηγικές απαιτούν επιπλέον τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας των εθελοντών πολιτών, των ΜΚΟ με τοπικούς και προσδιορισμένους στόχους και όχι με γενικό και αόριστο τρόπο. Παράδειγμα ο Σύλλογος Φίλων του Μέλανος Δρυμού (Schwarzwaldverein), ιδρύθηκε το 1864 και σήμερα έχει 90.000 μέλη με δραστηριότητες τη προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, τη διατήρηση του ντόπιου πολιτισμού και των εθίμων αλλά και τη συντήρηση των μονοπατιών στο δασικό οικοσύστημα.

Δύο Παραδείγματα

 Δασικές Πυρκαγιές: Η μεθοδολογική προσέγγιση για τη πρόληψη και τη παρακολούθηση της εξέλιξης των πυρκαγιών έχει σταθεροποιηθεί εδώ και δεκαετίες σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες που τις αντιμετώπισαν σαν φυσικό φαινόμενο δεκαετίες πριν από εμάς. Στη χώρα τη τελευταία 5ετία δαπανήθηκαν δεκάδες εκ. ΕΥΡΩ σε κατακερματισμένες και διαφορετικές λύσεις για κάθε νομαρχία ή κάθε μεγάλο δήμο. Ενδεικτικά ενημερώνω ότι οι νομαρχίες της Ηλείας, της Μεσσηνίας και της Λακωνίας υλοποιούν τρία διαφορετικά και μη συνεργάσιμα επιχειρησιακά συστήματα πρόληψης-διαχείρισης πυρκαγιών, ενώ τα σύνορα τους διασχίζουν κοινά δάση (κόστος περίπου 10 εκ. Ευρώ). Η πρόταση μας είναι για ενιαίες λειτουργικές προδιαγραφές πυρκαγιών για όλη τη χώρα με ευθύνη των συναρμοδίων κρατικών φορέων που πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Προσαρμογή στις Κλιματικές Αλλαγές - Εθνική Βάση δεδομένων: Το ζητούμενο είναι το ποιες θα είναι οι τοπικές επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας στη τοπική ανάπτυξη (στη γεωργία, στο τουρισμό, στη διαχείριση προστατευμένων περιοχών και παράκτιων οικοσυστημάτων και στη πρόληψη των φυσικών καταστροφών κυρίως πυρκαγιών).

Ενώ η χώρα το 1931 είχε 83 μετεωρολογικούς σταθμούς που από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών παραδόθηκαν στην ΕΜΥ σήμερα έχει 1000-1500 σταθμούς κατακερματισμένους σε 4 κύριους φορείς και δεκάδες άλλους χωρίς να υπάρχει ενιαία κλιματολογική τεκμηρίωση αλλά και δικτύωση των συστημάτων παρατήρησης για τη συλλογή, αρχειοθέτηση και κλιματολογική επεξεργασία για την οικονομία της χώρας. Πολύτιμες πληροφορίες χάνονται και δεν χρησιμοποιούνται ολοκληρωμένα για τις ανάγκες της παρακολούθησης της κλιματικής αλλαγής. Στο τομέα αυτό έχουμε υψηλότερο κόστος, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα και χωρίς να καλύπτουμε τα ευρωπαϊκά standards.

Η σημερινή κατάσταση δεν προσδίδει εχέγγυα και σταθερή επιστημονική βάση για χάραξη στρατηγικών μεσομακροπρόθεσμης υφής για τη προσαρμογή/αντιμετώπιση των τοπικών κλιματικών αλλαγών. Η Πράσινη Οικονομία σε τοπικό επίπεδο ενέχει τεράστια ρίσκα εάν σχεδιάζεται χωρίς εθνικές δομές παρατήρησης και εθνική βάση για το κλίμα.

Η γεωργία είναι εκτεθειμένη στις κλιματικές αλλαγές, καθώς εξαρτάται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες ενώ παράλληλα συμβάλλει στην απελευθέρωση αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Στην Ευρώπη η γεωργία ευθύνεται για το 10% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου (κύρια πηγή μεθανίου και νιτρώδους οξειδίου). Επιπλέον οι αγροτικές δραστηριότητες είναι υπεύθυνες για την απελευθέρωση CO2 καθώς συνδέονται με υψηλή κατανάλωση ενέργειας.

Πως η γεωργία μπορεί να προσαρμοστεί στην αλλαγή του κλίματος;

Για να αντιμετωπίσουν τις προβλεπόμενες κλιματικές μεταβολές, οι αγρότες μπορούν να χρησιμοποιήσουν ποικιλίες καλλιεργειών που ανταποκρίνονται καλύτερα στις νέες κλιματολογικές συνθήκες (διαφορετική περίοδο βλάστησης και ανάπτυξης), αμειψισπορά (διαφορετικές καλλιέργειες διαδοχικά ή και ταυτόχρονα στο ίδιο χωράφι) επιτυγχάνοντας έτσι τη μείωση από την επίδραση των κλιματικών αλλαγών.

Το σημερινό σύστημα παρατήρησης της χώρας δεν έχει επιστημονική, γεωγραφική, δικτυακή και επιχειρησιακή λειτουργική πληρότητα για την υποστήριξη ενός τέτοιου σχεδιασμού.

Πως μπορούν οι γεωργικές και οι κτηνοτροφικές μονάδες να μειώσουν τις εκπομπές;

Εγκατάσταση μικρών εγκαταστάσεων φωτοβολταικών πάνελ ή ανεμογεννητριών για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας για αγροτική χρήση.

Συλλογή των οργανικών αποβλήτων από τα ζώα για παραγωγή ενέργειας μέσω της καύσης.

Η σημαντικότητα της προσφοράς της γης και των τοπικών οικοσυστημάτων στις τοπικές κοινωνίες και στην ανθρωπότητα έχει αναγνωριστεί και συμμετέχει πλέον στα σύγχρονα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης. Πρέπει να ακολουθήσουμε όπως «προστάζει» η εφαρμοσμένη επιστήμη και όχι να αυτοσχεδιάζουμε.

Η αρχή της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, η σημαντικότητα των τοπικών ΜΚΟ και η ύπαρξη περιφερειακών (αποκεντρωμένων) και όχι κεντρικών κρατικών δομών εξασφαλίζει την ισόρροπη τοπική ανάπτυξη και τη βέλτιστη προστασία της φύσης.

Μπροστά στις νέες απαιτήσεις του 21^ου αιώνα η τοπική αυτοδιοίκηση έχει ένα ιδιαίτερο σημαντικό ρόλο γιατί και οι δύο νέες περιβαλλοντικές προκλήσεις έχουν αποκλειστικά περιφερειακό και τοπικό χαρακτήρα. Η διαφορετικότητα αυτή ακυρώνει τη κεντρική διαχείριση που έχουμε συνηθίσει μέχρι σήμερα.

Χρειαζόμαστε νέο τρόπο σύνθεσης των δημόσιων πολιτικών σε ότι αφορά τη προστασία της βιοποικιλότητας και τη προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Το Κεντρικό Κράτος με τη σημερινή του μορφή πνέει τα λοίσθια,

Χρειαζόμαστε επανασχεδίαση και συνένωση των πολυπληθών εθνικών δομών/θεσμών

Χρειαζόμαστε ΟΤΑ με σωστή υλικοτεχνική σχεδίαση και στελέχωση για να αναλάβουν τις ευθύνες της περιουσία τους σε συνεργασία με τους θεσμούς της Κεντρικής Διοίκησης που ο ρόλος τους θα είναι ρυθμιστικός.

• ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΜΕ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΣΤΟΥΣ ΟΤΑ
• NΕΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ στους ΟΤΑ,
• OΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ